Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα της Πατρίδας μας.

Cissy 242 έγραψε:
Νομίζω ότι τα χοιροσφάγια ήταν έθιμο Χριστουγεννιάτικο σε όλα τα μέρη της Ελλάδας. Στην ορεινή Πελοπόννησο από όπου προέρχεται η οικογένεια της μητέρας μου .......
C

Σίσσυ η χοιροσφαγή σαφώς και αποτελούσε καθιερωμένο τελετουργικό έθιμο σε πολλά μέρη της Ελλάδας.

Σαν Χριστουγεννιάτικο όμως έθιμο είναι καθιερωμένο στα ορεινά χωριά της Φθιώτιδος και της Λοκρίδος καθώς και σε χωριά των Τρικάλων.

Στην Πελοπόνησο που ανέφερες ήταν (....και σε κάποια μέρη της Δυτικής Πελοποννήσου είναι ακόμη) Αποκριάτικο έθιμο που γίνονταν κάθε χρόνο την τελευταία Παρασκευή πριν από την Κυριακή του Ασώτου και την Τσικνοπέμπτη (στην αρχή του Τριωδίου).

Οι ρίζες της παράδοσης αυτής ανάγονται στα χρόνια της Τουρκοκρατίας επειδή οι Τούρκοι ως μουσουλμάνοι δεν επιτρεπόταν να τρώνε χοιρινό, αλλά αρνιά και κατσίκια, τα οποία και είχαν αφανίσει στην περιοχή, κάτι που ανάγκασε τους Πελοπονήσιους (....ανέκαθεν ήμασταν ευρηματικοί ) να εκτρέφουν χοιρινά για να τη φέρουν στους Τούρκους. Έτσι κατάφεραν όχι μόνο να ησυχάσουν από τους Τούρκους, αλλά και να δημιουργήσουν μια πολύ γευστική παράδοση.
Κατά μια άλλη άποψη πρόκειται για τον εορτασμό της επιστροφής του άσωτου υιού γι' αυτό και σαν έθιμο γίνεται πριν την έναρξη των Αποκρεών.

Επόμενη περιοχή για να γνωρίσουμε τα Χριστουγεννιάτικα έθιμα της, είναι η Ήπειρος.

Η προετοιμασία για τον εορτασμό των Χριστουγέννων στην Ήπειρο ξεκινούσε από τον Νοέμβριο και συγκεκριμένα από την γιορτή του Αγίου Ανδρέα,όπου οι Ηπειρώτισες έφτιαχναν τα παραδοσιακά "μπόλια" ( ένα μείγμα από πολλούς και διαφορετικούς σπόρους που έβραζαν σε μια μεγάλη κατσαρόλα και τα σερβίρανε στο μεσημεριανό τραπέζι σαν κυρίως πιάτο. Πολλές φορές πρόσθεταν και τριμμένα καρύδια μέσα).

Τον Δεκέμβριο οι νοικοκυρές της Ηπείρου, συνήθιζαν να φτιάχνουν τις "τηγανίτες στην πλάκα". Πρόκειται για ένα τοπικό γλύκισμα. Οι τηγανίτες ήταν μελωμένες με ζαχαρόνερο καρύδια και κανέλα. Αυτά κατά την παράδοση ήταν τα σπάργανα του Χριστού στη φάτνη. Πρόκειται για μια στίβα από τηγανίτες ψημμένες στο τζάκι σε πυρωμένη πέτρα. Τις τηγανίτες τις έτρωγαν το βράδυ της παραμονής των Χριστουγέννων.

Στην Ήπειρο υπήρχε μια ωραία συνήθεια που βασίζονταν σε μια παλιά παράδοση. Σύμφωνα λοιπόν με την παράδοση όταν γεννήθηκε ο Χριστός και πήγαν, λέει, οι βοσκοί να προσκυνήσουν, ήτανε μια νύχτα πολύ σκοτεινή. Βρήκαν κάπου ένα ξερό πουρνάρι κι έκοψαν τα κλαδιά του. Πήρε ο καθένας από ένα κλαδί στο χέρι, του έβαλε φωτιά και έτσι γέμισε το σκοτεινό βουνό με φωτιές και τριξίματα και κρότους από το κάψιμο του πουρναριού.
Εδώ λοιπόν βασίζονταν η συνήθεια στα χωριά της Άρτας, όποιος πάει στο σπίτι του γείτονα, για να πει τα χρόνια πολλά, καθώς και όλα τα παντρεμένα παιδιά, που θα πάνε στο πατρικό τους, για να φιλήσουν το χέρι του πατέρα και της μάνας τους, να κρατούν ένα κλαρί από πουρνάρι, ή και ότι άλλο κλαρί δέντρου που όταν καίει τρίζει. Το άναβαν λοιπόν στο δρόμο και το πήγαιναν έτσι αναμμένο στο πατρικό τους σπίτι και γέμιζαν με φωτιές και κρότους τα σκοτεινά δρομάκια του χωριού.
Και στα Γιάννενα το ίδιο έκαναν με μια παραλλαγή. Αντί να κρατούν ολόκληρο το κλαρί από το πουρνάρι αναμμένο στο χέρι τους, κρατούν στη χούφτα τους δαφνόφυλλα και πουρναρόφυλλα, που τα πετούν στο τζάκι. Κι όταν τα ξερά φύλλα πιάσουν φωτιά κι αρχίσουν να τρίζουν και να πετάνε σπίθες εύχονται « Αρνιά, κατσίκια, νύφες και γαμπρούς !». Αυτή θεωρείτο η καλύτερη ευχή για κάθε νοικοκύρη ώστε να προκόβουν τα κοπάδια του, να πληθαίνει η φαμελιά του με γαμπρούς και νύφες που θα δώσουν εγγόνια και έτσι δεν θα σβήσει το πατρικό όνομα.

Στα χωριά του Ζαγορίου οι νοικοκυραίοι που θεωρούσαν ένα παιδί τυχερό, το έβαζαν να μπει στο σπίτι με το δεξί για να κάνει ποδαρικό. Τη γέννηση του Χριστού τη γιορτάζει ο λαός μας σαν να έρχεται σε κάθε σπίτι ένα νεογέννητο παιδί. Για αυτό και υποδέχονται τον Χριστό ανάλογα.

Στην Ήπειρο φτιάχνουν ακόμη και σήμερα μπουρέκια, κρεατόπιτες, κοτόπιτες και γαλακτομπούρεκο.

Ένα από τα Ηπειρώτικα έθιμα των ημερών αυτών, ήταν και το παραδοσιακό παιδικό ομαδικό παιγνίδι : «Τα καρύδια».
Οι κανόνες του παιχνιδιού έχουν ως εξής : Κάποιο παιδί χαράζει στο χώμα μια ευθεία γραμμή. Πάνω σ' αυτή, κάθε παίκτης βάζει κι από ένα καρύδι στη σειρά.
Μετά ο κάθε παίκτης με τη σειρά του και από απόσταση ενός με δύο μέτρα από τη γραμμή των καρυδιών σημαδεύει σκυφτός με το καρύδι του κάποιο άλλο καρύδι.
Όποιο πετύχει καρύδι και το βγάλει έξω από τη γραμμή το κερδίζει και δοκιμάζει ξανά σημαδεύοντας κάποιο άλλο καρύδι. Αν αστοχήσει συνεχίζει ο επόμενος παίκτης. Το παιχνίδι συνεχίζεται μέχρι να βγουν από τη γραμμή όλα τα καρύδια.

Και συνεχίζοντας τη γνωριμία με τα πολλά και ενδιαφέροντα Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα από τις διάφορες γωνιές της Πατρίδας μας, φτάνουμε και στην αγαπημένη μου Μακεδονία και Θράκη (....που έχω ζήσει αρκετά απά τα χρόνια της ζωής μου).

Θα ξεκινήσουμε από τη Δυτική Μακεδονία :

Στην Πέλλα αναβιώνει το έθιμο της «Κόλιντα Μπάμπω» (που σημαίνει «γιαγιά σφάζουν») που έχει σχέση με τη σφαγή των νηπίων από τον Ηρώδη.
Σύμφωνα με το έθιμο οι κάτοικοι της περιοχής ανάβουν το βράδυ μεγάλες φωτιές φωνάζοντας «κόλιντα μπάμπω» για να μάθουν όλοι για τη σφαγή και να προφυλαχτούν.

Στη Σιάτιστα Κοζάνης αναβιώνουν οι «κλαδαριές», τα «κόλιαντα» και τα «μπουμπουσάρια».
Οι «κλαδαριές» είναι οι φωτιές που ανάβονται κάθε χρόνο για να ζεστάνουν τον Χριστό. Όπως γράφει ο λαογράφος Γεώργιος Μπόντας παλαιότερα τα παιδιά της κάθε γειτονιάς , από τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου έκαναν ομάδες και φρόντιζαν να συγκεντρώσουν ξερά χόρτα, τα «φουρφούρια» ή τα «λόζια» για να έχουν το απαραίτητο σύνολο ξερών χόρτων και ξύλων, με το οποίο θα τροφοδοτήσουν τη φωτιά, («κλαδαριά»), που θα ανάψουν από το βράδυ τις 23ης Δεκεμβρίου.

Τα «κόλιαντα» (τα κάλαντα δηλαδή, στο τοπικό Σιατιστινό γλωσσικό ιδίωμα), είχαν ξεχωριστό τρόπο που γινόντουσαν. Τα παιδιά σε ομάδες, αφού χτυπούσαν πρώτα την καμπάνα της εκκλησίας, ξεκινούσαν για να πουν τα «κόλιαντα» στα σπίτια του χωριού.
Στον ώμο τους είχα κρεμασμένο τον «τρουβά» για να βάλουν μέσα ότι θα τους πρόσφεραν οι νοικοκυρές.
Στα χέρια τους κρατούσαν τις «τζιουμπανίκες», (δηλαδή το ραβδί του τζιουμπάνου (τσομπάνου) που ήταν γερά ξύλα που κατέληγαν σε στρογγυλό σκληρό εξόγκωμα).
Σε όσα σπίτια τους ζητούσαν να «σιουμπήσουν» (ανακατέψουν) τη φωτιά, έμπαινε μέσα ένα παιδί και με την «τσιουμπανίκα» του «σιουμπούσε» τη φωτιά λέγοντας :
«Φέρνω αρνιά, φέρνω κατσίκια, φέρνω κι έναν γαμπρό»
(ή ανάλογα με την περίσταση, ότι επιθυμούσαν οι νοικοκύρηδες του σπιτιού).
Αφού τα παιδιά λέγανε τα κάλαντα και «σιουμπούσαν» τη φωτιά, τους δίνανε οι νοικοκυρές τις «κλούρες» (μικρά στρογγυλά ψωμάκια).
Αν κάποιος ήθελε να δώσει κάστανα, καρύδια ή αμύγδαλα, έλεγε στα παιδιά να «βελιάξουν».
Τότε τα παιδιά έπεφταν στα γόνατα και βέλαζαν ενώ η νοικοκυρά τους έριχνε τα αμύγδαλα, καρύδια ή κάστανα.
Αυτό γινόταν γιατί πίστευαν πως έτσι τα πρόβατα και τα γίδια τους θα γεννούσαν περισσότερα αρνιά και κατσίκια.

Την ημέρα των Θεοφανίων αναβιώνουν τα «μπουμπουσάρια», δηλαδή τα καρναβάλια με το καθαρά σιατιστινό Αϊβασιλιάτικο χορό.

Στη Φλώρινα, οι κάτοικοι υποδέχονται τη γέννηση του Χριστού ανάβοντας μεγάλες φωτιές τα μεσάνυχτα. Είναι ένα έθιμο που τηρείται ευλαβικά και στις μέρες μας και συμβολίζει τη φωτιά που άναψαν οι βοσκοί της Βηθλεέμ για να ζεστάνουν το νεογέννητο Χριστό.

Παρόμοιες φωτιές ανάβονται και το βράδυ της Πρωτοχρονιάς στις πλατείες και ακολουθεί μεγάλο γλέντι.

Παλαιότερα τα παιδιά της κάθε γειτονιάς άρχιζαν να μαζεύουν ξύλα από πολύ νωρίς, τα στοίβαζαν σε ένα ασφαλές μέρος για να μη τους τα κλέψουν, παιδιά από άλλες γειτονιές και όριζαν και ένα φύλακα για κάθε βραδιά.
Αν τα παιδιά κατάφερναν να κλέψουν ξύλα που προορίζονταν για τη φωτιά μιας άλλης γειτονιάς στήνονταν γλέντι για να το πανηγυρίσουν, ενώ ντροπιασμένος θεωρείτο ο φύλακας που του έκλεψαν τα ξύλα. Παλιότερα ήταν τόσο μεγάλη η ντροπή για εκείνον που άφησε να του κλέψουν τα ξύλα που ούτε στο σχολείο δεν τολμούσε να πάει την άλλη μέρα.

Τα Θεοφάνια στη Μακεδονία αναβιώνουν τα «Ραγκουτσάρια» στην Καστοριά, οι «Φωταράδες» στη Χαλκιδική, τα «Τζαμαλάρια» στην Αρνισσα Πέλλας και οι «Προδρομίτες» στην Πιερία.
Πρόκειται για καρναβαλικά έθιμα με ρίζες που ανάγονται στην Αρχαία Ελλάδα, στους χρόνους της Διονυσιακής λατρείας.

Ένα άλλο βορειοελλαδίτικο έθιμο που γνωρίσαμε στην αναφορά μας για το Χριστουγεννιάτικο δένδρο είναι και το παραδοσιακό Χριστόξυλο ή Δωδεκαμερίτης ή Σκαρκάντζαλος.
Τα Χριστούγεννα λοιπόν ο παππούς ή ο πατέρας κάθε οικογένειας έφερνε από το δάσος ένα μεγάλο και γερό κούτσουρο (συνήθως από πεύκο ή ελιά) που έμπαινε στο τζάκι και έκαιγε όλο το 12/ήμερο των γιορτών από τα Χριστούγεννα ως τα Θεοφάνεια.
Σύμφωνα με την παράδοση το ξύλο αυτό καθαρίζε την παλιά καπνιά του τζακιού, έφερνε καλοτυχία στους ενοίκους του σπιτιού, προστάτευε το νοικοκυριό από τους καλικάντζαρους που μπαίνουν στα σπίτια από τις καμινάδες και κάνουν ζημιές και θεωρείτο ότι ζέσταινε τον μικρό Χριστό στην φάτνη του δένδρου.
Υποχρέωση των νοικοκυραίων ήταν να διατηρήσουν την φωτιά αναμμένη συνεχώς μέχρι τα Φώτα όπου τα παγανά (οι καλικάντζαροι) αποσύρονταν κάτω από τη γη.

Και ερχόμαστε στην Ανατολική Μακεδονία και συγκεκριμένα στο νομό Δράμας.
Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζει ο εορτασμός όλου του Δωδεκαημέρου στη πόλη αυτή, με πληθώρα εκδηλώσεων και δρώμενων.
Σκοπός τους είναι η εξασφάλιση της «Καλοχρονίας», δηλαδή η καλή υγεία και η πλούσια γεωργική και κτηνοτροφική παραγωγή. Μαύρες κάπες, δέρματα ζώων, μάσκες, κουδούνια και θόρυβοι, χοροί και «αγερμοί» ( λέξη που προέρχεται από το αρχαίο ρήμα αγείρω (= συγκεντρώνω). Στην αρχαιότητα σήμαινε τη συγκέντρωση πιστών κάποιου θεού σε λατρευτικές εκδηλώσεις, σήμερα σημαίνει τη συγκέντρωση χρημάτων για ιερό σκοπό), αναπαράσταση οργώματος και σποράς, πλούσιο φαγοπότι και ευχές επιδιώκουν να επενεργήσουν στην καρποφορία της φύσης.

Σε απόσταση τεσσάρων χιλιομέτρων βόρια από την πόλη της Δράμας, στους πρόποδες του Φαλακρού, βρίσκεται το Μοναστηράκι, όπου κάθε χρόνο, στις 6 Ιανουαρίου, την ημέρα των Θεοφανίων, αναβιώνει το έθιμο των «Αράπηδων». Και αυτό το έθιμο έχει τις ρίζες του στην αρχαία ελληνική θρησκεία και πιο συγκεκριμένα στις διονυσιακές τελετές, αλλά έχει δεχτεί και χριστιανικές επιρροές.

Οι Αράπηδες είναι μια εθιμική παράσταση (δρώμενο) με έντονη την υπερβολή, το μαγικό και το λατρευτικό στοιχείο, στην οποία συμμετέχουν οι περισσότεροι κάτοικοι της περιοχής. Είναι μία από τις μεταμφιέσεις του Δωδεκαημέρου (25/12-6/1) που γίνονται στο νομό αυτό και πιο συγκεκριμένα στα χωριά Μοναστηράκι, Βώλακας, Πετρούσα, Ξηροπόταμος και στην Καλή Βρύση.

Παρόμοιες εθιμικές εκδηλώσεις αναβιώνουν κάθε χρόνο και στη Νίκησιανη του Δήμου Παγγαίου στο νομό Καβάλας.

Ένα ακόμη Δραμινό έθιμο του Δωδεκαημέρου, με ρίζες από τον μακρινό Πόντο, που αναβιώνει κάθε χρόνο στους Σιταγρούς και την Πλατανιά είναι «οι Μωμόγεροι», που αποτελεί ένα είδος λαϊκού παραδοσιακού θεάτρου. Η ονομασία Μωμόγεροι προέρχεται από τις λέξεις μίμος και γέρος, από τις μιμητικές κινήσεις που κάνουν οι πρωταγωνιστές με μορφή γεροντικών προσώπων. Οι παραστάσεις πραγματοποιούνται όλο το Δωδεκαήμερο (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά και Θεοφάνια).

Στην πόλη της Καβάλας, πολλοί κάτοικοι διατηρούν ακόμα κάποια από τα έθιμα που έφεραν μαζί τους οι πρόσφυγες από την Ανατολική Θράκη, όπως το σπάσιμο του ροδιού μπροστά στην είσοδο του σπιτιού για καλή τύχη, αλλά και η μεταφορά μιας πέτρας, συνήθως από το μικρότερο μέλος της οικογένειας, στο εσωτερικό του σπιτιού για να είναι στέρεο το σπίτι και γερή ολόκληρη η οικογένεια τη νέα χρονιά.

Οι κάτοικοι του Έβρου γιορτάζουν τα Χριστούγεννα με θέματα που προέρχονται τόσο από την σύγχρονη πραγματικότητα όσο και από την λαϊκή παράδοση και αποτελούν μια ευκαιρία υπόμνησης της πλούσιας σε ήθη, έθιμα και τραγούδια παράδοσης της Θράκης.

Από τα έθιμα αυτά ξεχωρίζουν τα «Ρουγκάτσια» ( δηλαδή χριστουγεννιάτικα τραγούδια), και διάφορα εθιμικά εδέσματα όπως τα «Εννιά φαγιά» και η «Μπαμπού».

Το βράδυ της παραμονής Χριστουγέννων (που νήστευαν) όλοι έτρωγαν τα «Εννιά Φαγιά». Το έλεγαν έτσι, επειδή στο τραπέζι έπρεπε να υπάρχουν εννιά λαδερά και νηστίσιμα φαγητά (χαλβάς, ελιές, άζυμη πίττα, λάχανο, πιπεριές, μελιτζάνες, ντομάτες, τουρσί και αλατοπίπερο).
Σε πολλά χωριά, ο νοικοκύρης ασήμωνε το τραπέζι βάζοντας ένα ποσό κάτω από τη «μεσάλα» ( το τραπεζομάντιλο ). Τα χρήματα τα έπαιρνε όποιος ξέστρωνε το τραπέζι, που συνήθως το έκαναν τα παιδιά.

Η «Μπαμπού» είναι ακόμα ένα παραδοσιακό Εβρίτικο έδεσμα των Χριστουγέννων που ακόμα τηρείται σε κάποια χωριά. Την παραμονή ή την προπαραμονή των Χριστουγέννων λοιπόν γίνονται τα «χοιροσφάγια» . Το παχύ έντερο των γουρουνιών καθαρίζεται και γεμίζεται με ψιλοκομμένο κρέας, πράσο, ρύζι και μυρωδικά, για να αποτελέσει το παραδοσιακό έδεσμα, τη λεγόμενη «μπαμπού».

Σε άλλες περιοχές της Θράκης το τραπέζι που έστρωναν την παραμονή των Χριστουγέννων δεν το ξέστρωναν αλλά μόνο το σκέπαζαν και το άφηναν για να φάει ο Χριστός.

Τη δεύτερη μέρα των Χριστουγέννων δυο παλικάρια μασκαρεμένοι σε αγριάνθρωπους (άντρας και γυναίκα), οι «Μπαρμπουτσιαρέοι» γύριζαν από σπίτι σε σπίτι τρομοκρατώντας τα παιδιά και τις γυναίκες και μάζευαν δώρα. Το έθιμο, κατάλοιπο των αρχαίων δρώμενων, είχε σκοπό τη βλάστηση της γης και την καρποφορία.

Συνεχίζεται .........(....για λίγο ακόμη, με τα έθιμα από τα νησιά του Β.Α. Αιγαίου και τον ....αλησμόνητο Πόντο !!!)

Και φτάνουμε ....αισίως στο προτελευταίο μέρος της παρουσίασης με τα Χριστουγεννιάτικα ήθη και έθιμα, γνωρίζοντας τα ....κρατούντα στα νησιά του Β.Α. Αιγαίου μας.

Στην πόλη της Χίου κάθε χρόνο αναβιώνει την Πρωτοχρονιά, από την Περιηγητική Λέσχη Χίου σε συνεργασία με το Δήμο Χίου, το έθιμο με τα «Πρωτοχρονιάτικα καραβάκια». Σύμφωνα με αυτό, όποιες ενορίες από τις συνοικίες της πρωτεύουσας του νησιού επιθυμούν, κατασκευάζουν με ιδιαίτερη προσοχή πλοία πολεμικά ή εμπορικά σε σμίκρυνση ( βάσει κανονισμού το μέγεθος των πλοίων μπορεί να είναι μέχρι και 5,5 μέτρα). Με αυτά συναγωνίζονται μεταξύ τους, την ομοιότητα με τα πραγματικά πλοία και ως προς την ποιότητα κατασκευής και αντοχής τους, ενώ οι ομάδες (το «πλήρωμα» του κάθε πλοίου) τραγουδούν στους δρόμους της πόλης τα κάλαντα.

Στη Σάμο τις μέρες των Χριστουγέννων φτιάχνουν τα γλυκά για να γλυκάνουν τον νεογέννητο Χριστό ενώ σφάζουν τα χοιρινά για να φτιάξουν την λεγόμενη "πηχτή", δηλαδή βρασμένο χοιρινό κρέας με λεμόνι που το αφήνουν να πήξει για να το φάνε ανήμερα τα Χριστούγεννα μιας και αποτελεί κλασσικό γεύμα των Χριστουγέννων για τους Σαμίους.
Το πρωί της παραμονής των Χριστουγέννων τα παιδιά λένε τα κάλαντα για να πάρουν χρήματα και γλυκίσματα.
Την παραμονή της πρωτοχρονιάς φτιάχνουν τις βασιλόπιτες και ανήμερα βάζουν το ρόδι πίσω από την πόρτα για να το σπάσουν με το ποδαρικό ώστε να είναι γεμάτο ευτυχία το σπίτι όλο το χρόνο όπως είναι γεμάτο και το ρόδι.
Ανήμερα Πρωτοχρονιάς το μεσημέρι, τα παιδιά πηγαίνουν στους γονείς τους την «Προβέντα», δηλαδή ένα πιάτο με βασιλόπιτα και γλυκά, θέλοντας να τους δείξουν την αγάπη τους και την φροντίδα τους ενώ εκείνοι θα τους δώσουν την λεγόμενη «Μπουπιστρίνα» δηλαδή χρήματα και γλυκά.

Στη Λήμνο τα έθιμα δεν ήταν ριζικά διαφορετικά από το υπόλοιπο Αιγαίο. Οι νοικοκυρές έψηναν τα Χριστόψωμα και έσφαζαν χοίρους.
Μάλιστα η σφαγή ήταν κοινωνικό δρώμενο, οι λεγόμενες « Αποσορτές ».
Ενδιαφέρον λαογραφικό στοιχείο αποτελεί ότι οι Λήμνιοι απέφευγαν να λουστούν κατά τη διάρκεια όλου του Δωδεκαημέρου θεωρώντας πως τα νερά είναι μολυσμένα από τα στοιχειά και τους καλικαντζάρους.
Το μπάνιο επιτρεπόταν από τις 5 Ιανουαρίου οπότε και είχε τελεστεί ο πρώτος καθαγιασμός των υδάτων πριν την εορτή των Θεοφανείων.

Στη Λέσβο το χαρακτηριστικό έθιμο είναι ο στολισμός της ελιάς σαν Χριστουγεννιάτικο δέντρο.
Όπως και σε άλλα μέρη της Ελλάδος έτσι και εδώ η Πρωτοχρονιά συνοδεύεται από έθιμα όπως το «ποδαρικό» με το σπάσιμο του ροδιού (συμβόλου αφθονίας) στην είσοδο του σπιτιού και την κοπή της παραδοσιακής «βασιλόπιτας με το φλουρί», που θεωρείται σημάδι τύχης σε όποιον το βρει.
Ένα διαφορετικό έθιμο, παρόμοιο με αυτό της Στερεάς Ελλάδος, είναι και η μεταφορά του «αμίλητου» νερού, που όμως εδώ είναι αγιασμός από την εκκλησία της Παναγίας και αυτός που τον φέρνει στο σπίτι δεν πρέπει να μιλήσει καθόλου στον δρόμο για καλή τύχη τη νέα χρονιά.
Κυρίως στο Πλωμάρι, αλλά και σε άλλα χωριά, συνηθίζουν να κρεμάνε ένα κλαδί ελιάς στην είσοδο του σπιτιού για να έχουν καλή σοδιά στην νέα χρονιά.
Την παραμονή των Φώτων τα παιδιά βγαίνουν να πουν τα κάλαντα ενώ ανήμερα τα Φώτα μετά τη δοξολογία, στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγ. Αθανασίου, σχηματίζεται πομπή που φτάνει στο λιμάνι όπου τελείται ο αγιασμός των υδάτων.

Στη Θάσο οι οικογένειες εκτός από τα γνωστά έθιμα των καλάντων και του ποδαρικού που γιορτάζονται με τον ίδιο τρόπο πάνω κάτω, όπως και στην υπόλοιπη Ελλάδα, κρατούν και ένα πάρα πολύ παλιό έθιμο, «το σπόρδισμα» των φύλλων.
Κάθονται λοιπόν όλοι γύρω από το αναμμένο τζάκι, τραβούν την ανθρακιά προς τα έξω και ρίχνουν στα αναμμένα κάρβουνα φύλλα ελιάς βάζοντας στο νου τους και από μια ευχή, χωρίς όμως να την πουν στους άλλους.
Όποιου το φύλλο γυρίσει περισσότερο, εκείνου θα πραγματοποιηθεί και η ευχή του.


Συνεχίζεται με το τελευταίο μέρος ........από τις γιορτινές παραδόσεις του Πόντου !!!

Για το τέλος άφησα ένα πολύ ζωντανό και δραστήριο κομμάτι του έθνους μας, που διατηρεί αναλλοίωτες και ζωντανές τις παραδόσεις και την Ελληνικότητα του για πάνω από 2.500 χρόνια.

Πρόκειται για τους Ποντίους με την πλούσια λαογραφική τους παράδοση και τα έθιμα που έφεραν και διατηρούν από το μακρινό Πόντο μέχρι και σήμερα.

Πολλά από τα έθιμα της Θράκης και της Ανατολικής Μακεδονίας που γνωρίσαμε (όπως τα ρουγκάτσια και οι μωμόγεροι ) έχουν ποντιακές ρίζες.

Το έθιμο του «καρτσιούνου» (ή καρτσούνου) που αναβιώνει στη Νάουσα κάθε χρόνο την περίοδο των Χριστουγέννων επίσης έχει ποντιακές ρίζες. Πρόκειται για μια παραλλαγή του εθίμου που γνωρίσαμε στη Φλώρινα. Γύρω από τον «καρτσιούνο» μαζεύονται συνήθως οι περίοικοι της γειτονιάς με φίλους, ενώ στα κάρβουνα της φωτιάς υπάρχουν ψητά κρεατικά και παραπλεύρως δεν λείπει το κρασί και το τσίπουρο και η μουσική και ο χορός υπό τους ήχους της ποντιακής λίρας.

Τα «δουδικάμιρα» (τα δωδεκάμερα δηλαδή) είναι ακόμα ένα έθιμο που αναβιώνει στην Ξάνθη. Στο βραδινό λοιπόν τραπέζι της παραμονής των Χριστουγέννων πρέπει να υπάρχουν δώδεκα είδη φαγώσιμα και απαραίτητα ο «γκουχτός» ( χοντρά αλεσμένο σιτάρι πού το βράζουν καλά και γίνεται σαν πιλάφι, το λένε και «πιλάφι κορκότα»).
Ο «γκουχτός» μπαίνει στη μέση του τραπεζιού όπου τοποθετούν και μια αναμμένη λαμπάδα. Όταν καθίσουν στο τραπέζι πρώτα θα θυμιάσει η νοικοκυρά κι έπειτα θα κόψει το «Χριστόψουμου» ο γεροντότερος. Μέσα υπάρχει ο «παράς». Το μοιράζει στους παρακαθήμενους, κόβοντας το με το χέρι και σ’ όποιον πέσει ο παράς είναι ο τυχερός.

Επίσης σε πολλά χωριά της Θράκης και της Μακεδονίας διατηρείται μέχρι σήμερα το έθιμο του «γαβουρμά» (δηλαδή χοιρινό κρέας καλοβρασμένο που σερβίρεται μαζί με «γκουχτό» ή «πιλάφι κορκότα» στα ποντιακά) και της «τσιλγανιάς» (τσιγαρίδες). Πρόκειται για εθιμικά φαγητά που σερβίρονται τα Χριστούγεννα.

Το «καλαντίασμαν»: ένα άλλο έθιμο όπου δεν δίνει μόνο ο νονός δώρα στα βαφτιστήρια, αλλά και το βαφτιστήρια δίνουν δώρα στο νονό και αυτό το έθιμο λέγεται «καλαντίασμαν».

Το «καλαντοκάρ» : έτσι λέγεται ένα μεγάλο κούτσουρο που καίγεται στο τζάκι το βράδυ της Πρωτοχρονιάς, ώστε η φωτιά του να διώχνει τα δαιμόνια που πίστευαν ότι έρχονταν από την καπνοδόχο.

Και μερικά άλλα έθιμα του Πόντου :
Για τ' ανύπαντρα κορίτσια πίστευαν ότι αν ήθελαν να ονειρευτούν στον ύπνο τους αν θα πάρουν πλούσιο ή φτωχό άντρα, έπρεπε να κρύψουν χωρίς κανένας να τις δει, την πρώτη τους μπουκιά από τη βασιλόπιτα του πρωτοχρονιάτικου τραπεζιού.
Μετά μόνες στην κάμαρα τους, την άλειβαν με μέλι και βούτυρο, άνοιγαν το παράθυρο που έβλεπε κατά το βοριά και αφού στέκονταν εκεί τα μεσάνυχτα έλεγαν μια ευχή.

Στη Κίο της Βιθυνίας ( Προποντίδα) την παραμονή της Πρωτοχρονιάς η νοικοκυρά έκανε μια ιδιαίτερη πίτα, τον «Αϊ-Βασίλη». Μέσα στην πίτα έβαζε ένα φλουρί κι απάνω πατούσε τη σφραγίδα με το δικέφαλο αετό, τέσσερις φορές σταυρωτά. Το βράδυ έστηναν τον «ψημένο Αϊ-Βασίλη» στην άκρη του τραπεζιού όρθιο να ακουμπά στον τοίχο. Έπαιρνε τότε ο νοικοκύρης το κλωνάρι της ελιάς που είχε κόψει το πρωί και το κάρφωνε στον «Αϊ-Βασίλη» λέγοντας τις παρακάτω ευχές :
«Με το καλό να μπει Αϊ-Βασίλης», «Να 'μαι γερός να ξανακάμομε την πίτα».
Κατόπιν κάθε μέλος της οικογένειας κρεμούσε κάτι χρυσό στον «Αϊ-Βασίλη» και έλεγε :
«Και του χρόνου να 'μαστε καλά!».

Το πρωί, ύστερα από την εκκλησιά, ο νοικοκύρης του σπιτιού έκοβε την πίτα σε κομμάτια. Το πρώτο ήτανε του νοικοκυριού, το δεύτερο του Αϊ-Βασίλη, το τρίτο της νοικοκυράς, το τέταρτο της δουλειάς, τα υπόλοιπα των μελών της οικογένειας και ένα για τους ξένους. Αμέσως έψαχνε καθένας να δει αν του έτυχε το φλουρί. Αν τύχαινε το φλουρί στο κομμάτι της δουλειάς, τότε η δουλειά θα πήγαινε καλά όλο το χρόνο.

Στις Καστανιές της Ανατολικής Θράκης τη Βασιλόπιτα την έκαναν φυλλωτή (κάτι σαν τον μπακλαβά). Έβαζαν για «γόμο» (γέμιση δηλαδή) πλιγούρι και ανάμεσα στα φύλλα τον «παρά» (το νόμισμα), και άλλα σημάδια. Η νοικοκυρά προτού βάλει τον « παρά» τη σταύρωνε τρεις φορές κι ύστερα τον έχωνε στο ζυμάρι, επίσης έβαζε ένα "πελεκούδι" (κομμάτι ξύλο) από την πόρτα ή κλαρί για το σπίτι, σπόρο από σιτάρι για τα χωράφια, σταφίδα για το αμπέλι, κομματάκια τυρί για τα πρόβατα, άχυρο για τα γελάδια κ.ο.κ....
Σε αυτούς που είχαν πένθος έστελναν πίτα και εκείνοι δεν την έκοβαν με το μαχαίρι αλλά ο καθένας έκοβε με το χέρι ένα κομμάτι.

Την παραμονή το βράδυ έβαζαν στο τραπέζι εννιά ειδών φαγητά και πολλών ειδών οπωρικά, στη μέση τη βασιλόπιτα, τρία ψωμιά κι ένα κερί αναμμένο στο ένα ψωμί. Αφού έτρωγαν έκοβαν την πίτα.
Σ' όποιον έπεφτε ο «παράς», έλεγαν πως εκείνος «βασίλεψε». Τον «βασιλεμένο παρά» τον έριχναν μέσα σε ένα ποτήρι με κρασί και έπιναν όλοι από λίγο και εύχονταν :
«Και του χρόνου καλύτερα!».
Τον παρά τον άφηναν στα εικονίσματα και τον επόμενο χρόνο τον έβαζαν στην άλλη πίτα.

Τα έθιμα των Καππαδοκών :
Υπήρχε μια πληθώρα ηθών και εθίμων που συνδέονταν με την ζωή των κατοίκων της Καππαδοκίας. Τα περισσότερα από αυτά είχαν λατρευτικό χαρακτήρα λόγω του έντονου θρησκευτικού συναισθήματος που διακατείχε τους Καππαδόκες.
Τα Χριστούγεννα τα έλεγαν οι Καππαδόκες : «Μικρό Πάσχα».

Από την παραμονή 24 Δεκεμβρίου άρχιζαν οι προετοιμασίες. Έσφαζαν κοτόπουλα ή μεγαλύτερα ζώα που τα μοιράζονταν περισσότερες οικογένειες. Σ' όλα τα σπιτικά ζύμωναν πίττες με αλεύρι, γάλα, αυγά, ζάχαρη και βούτυρο. Οι γυναίκες πήγαιναν στους στάβλους όπου άναβαν κεριά στα παχνιά των ζώων και θυμιάτιζαν.
Τη νύχτα της παραμονής, μετά τα μεσάνυχτα χτυπούσε η καμπάνα της εκκλησίας. Αν δεν υπήρχαν καμπάνες χρησιμοποιούσαν σήμαντρα ή ο καντηλανάφτης διάβαινε όλο το χωριό απ' άκρη σ' άκρη και ειδοποιούσε τους πιστούς πως ήρθε η ώρα της εκκλησίας χτυπώντας τις πόρτες τους.
Όλοι φορούσαν τα γιορτινά τους και πήγαιναν στην εκκλησία σε παρέες κρατώντας πυρσούς για να βλέπουν στο σκοτάδι. Το ξημέρωμα που τελείωνε η λειτουργία γύριζαν στα σπίτια τους, ασπάζονταν οι μικρότεροι τους μεγαλύτερους και ευχόταν :
«Χριστός γεννάται» ή «Αληθώς γεννάται».

Έστρωναν το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι που περιλάμβανε σούπα τραχανά και γιουβαρλάκια. Απαραίτητα έπρεπε να υπάρχει στο τραπέζι την ημέρα αυτή και το «χερσέ» (δηλαδή πιλάφι από ψιλοκομμένο στάρι που είχε βράσει σε ζωμό από κόκαλα). Σύμφωνα με την παράδοση το φαγητό αυτό το είχαν δώσει και στην Παναγία να φάει όταν ήταν λεχώνα.

Όλες τις μέρες από τα Χριστούγεννα μέχρι του Αγίου Βασιλείου γιόρταζαν, συγκεντρωμένοι στα σπίτια διασκέδαζαν χορεύοντας χωριστά οι άντρες και χωριστά οι γυναίκες, στα σπίτια ή στις πλατείες αν ο καιρός το επέτρεπε.

Το βράδυ της παραμονής της Πρωτοχρονιάς τα παιδιά γύριζαν στα σπίτια και έλεγαν τα κάλαντα με ένα ιδιαίτερο τρόπο.
Τα παιδιά χωρίζονταν σε ομάδες από έξι συνήθως άτομα η καθεμιά και σκόρπιζαν στο χωριό. Τα τρία παιδιά από την κάθε ομάδα ανέβαιναν στο δώμα των σπιτιών και από το «πετζέ» (φεγγίτη) κρατούσαν με σκοινί ένα φανάρι δικής τους κατασκευής και το άφηναν να κατέβει μέσα στο σπίτι. Ανεβοκατέβαζαν μέσα στο δωμάτιο του σπιτιού το φανάρι τους και έψελναν το τροπάριο του Αγίου Βασιλείου και πολλές φορές στο τέλος πρόσθεταν :
«Καλησπέρα στη βραδιά σας, όποιος δώσει να κάμει αγόρι, όποιος δε δώσει, να κάνει κορίτσι, κι αυτό ως το πρωί καμπουριασμένο».
Την ίδια στιγμή τα άλλα τρία παιδιά είχαν μπει μέσα στο σπίτι, για να πάρουν τα δώρα που θα τους πρόσφεραν οι νοικοκυραίοι.
Τα παιδιά πήγαιναν και στα σπίτια των Τούρκων για να ψάλουν τα κάλαντα.

Τη νύχτα εκείνη πολλοί συνήθιζαν προσκύνημα στα λαξευτά παρεκκλήσια του Αι-Βασίλη και των 40 Μαρτύρων. Οι δρόμοι φωταγωγημένοι από τα κεριά των προσκυνητών που πήγαιναν και έρχονταν παρουσίαζαν ένα υπέροχο θέαμα.
Πίστευαν πως τα μεσάνυχτα της Πρωτοχρονιάς ανοίγει ο ουρανός.

Αν τη νύχτα της παραμονής γεννιόταν παιδιά, θα ήταν τυχερά. Αν ήταν αγόρια, τους έδιναν στη βάφτιση το όνομα Βασίλης.

Ξημερώματα Πρωτοχρονιάς οι γυναίκες έτρεχαν στη βρύση να φέρουν νερό, «τον Αι-Βασίλη σου-γιού» (δηλαδή από το ποτάμι του Αϊ Βασίλη). Γέμιζε η κάθε μία τη στάμνα της και κρατούσε ύστερα κάτω από τη βρύση μια μικρή σακούλα με νομίσματα, για να τρέξει μέσα το νερό και να πολλαπλασιαστούν τα νομίσματα.

Ιδιαίτερη ήταν η φροντίδα για το γεύμα το μεσημέρι της Πρωτοχρονιάς. Στο τραπέζι έπρεπε να έχουν κότα γεμιστή με πλιγούρι, ρόδια που επάνω τους κολλούσαν μικρά κεριά και τα άναβαν.
Το είχαν σε κακό να δανείσουν ή να δώσουν ελεημοσύνη την ημέρα της Πρωτοχρονιάς, γιατί πίστευαν πώς έτσι θα έφευγε η σοδειά, το «μπερεκέτι» του σπιτιού.

Σαράντα μέρες συνέχεια μετά την Πρωτοχρονιά πολλοί συνήθιζαν να πηγαίνουν στο παρεκκλήσι του Αι-Βασίλη να ανάβουν το καντήλι και να παρακαλούν να τους βοηθήσει.

Η ΒΑΣΙΛΟΠΙΤΤΑ
Μια παράδοση αποδίδει την καθιέρωση της βασιλόπιτας στην ορθόδοξη εκκλησία στην επινοητικότητα του Αγίου Βασιλείου, που συνέβη πριν από 1500 χρόνια περίπου στην πόλη Καισαρεία της Καππαδοκίας.
Σύμφωνα με τον θρύλο, κάποιος πολύ σκληρός έπαρχος της Καππαδοκίας, εκείνη την εποχή, πλησίασε την Καισαρεία με άγριες διαθέσεις. Σκοπός του ήταν να βασανίσει τους χριστιανούς. Τότε ο Μέγας Βασίλειος ζήτησε να του προσφέρουν ότι χρυσό νόμισμα ή κόσμημα είχε ο αθένας τους, και να τον συνοδεύσουν στην υποδοχή του άρχοντα. Ο έπαρχος αντικρίζοντας το θησαυρό θαμπώθηκε αλλά για λόγους που δεν είναι γνωστοί, αρνήθηκε να πάρει την προσφορά τους και έφυγε χωρίς να τους βλάψει. Ο Άγιος ανακουφίστηκε αλλά βρέθηκε μπροστά σε αδιέξοδο, γιατί δε θυμόταν σε ποιον ανήκε το κάθε αντικείμενο που του είχαν δώσει. Βρήκε όμως τη λύση. Έκανε παραγγελία τόσες πίτες όσα ήταν και τα νομίσματα-κοσμήματα και τοποθέτησε σε καθεμία και ένα από αυτά και τα μοίρασε στους πιστούς.
Σύμφωνα πάντα με το θρύλο καθένας τους έτυχε στην πίτα του ότι ακριβώς είχε δωρίσει.
Έτσι πιστεύεται ότι γεννήθηκε το έθιμο της βασιλόπιτας που κόβουμε την παραμονή ή ανήμερα την Πρωτοχρονιά μέχρι και σήμερα.
Κάτι αντίστοιχο με το κόψιμο της βασιλόπιτας υπήρχε και στην αρχαιότητα και αποτελούσε «το έθιμο του εορταστικού άρτου», τον οποίο οι αρχαίοι 'Έλληνες πρόσφεραν στους θεούς στις μεγάλες αγροτικές γιορτές (τα Θαλύσια και τα Θεσμοφόρια).
Επίσης σύμφωνα με ιστορικές αναφορές στα Κρόνια (εορτή προς τιμήν του θεού Κ(Χ)ρόνου), που λατρεύονταν στην Αρχαία Ελλάδα και στα αντίστοιχα Σατουρνάλια (Saturn = Κρόνος) της Ρώμης, έφτιαχναν γλυκά και πίττες, μέσα στα οποία έβαζαν νομίσματα και σε όποιον τύχαινε το κομμάτι, ήταν και ο τυχερός της παρέας.

Και εδώ τελειώνει αυτή η μακροσκελής παρουσίαση των Χριστουγεννιάτικων εθίμων και παραδόσεων της Πατρίδας μας.

Σύμφωνα με τις λαογραφικές μαρτυρίες, που διαβάσαμε προηγούμενα, όλα αυτά τα θρησκευτικά έθιμα τηρούνταν με ευλάβεια και μεταλαμπαδεύονταν από γενιά σε γενιά μέχρι την δεκαετία του ’60 ή και’70 σε κάποια μέρη.

Η αλλαγή του τρόπου ζωής που ακολούθησε, η συνεχιζόμενη αστυφυλία, η εγκατάλειψη της υπαίθρου, η μεταστροφή μας σε πιο ….. «σύγχρονους» τρόπους εορτασμού, κατέληξε πολλά από τα έθιμα αυτά να ξεχαστούν ή να παραμεληθούν και να πάρουν τη θέση τους άλλα πιο καινούρια και συνήθως ξενόφερτα.
Είναι σημαντικό να γνωρίζουμε και να διατηρούμε τις παραδόσεις μας σε μια εποχή που μας κατακλύζουν συνέχεια στοιχεία ξένα προς τον πολιτισμό μας.

Τα έθιμα και οι παραδόσεις της πατρίδας μας, δίνουν μια ιδιαίτερη νότα και ένα ξεχωριστό χρώμα στις περιοχές που τα τηρούν ακόμα και είναι πολύ σημαντικό πως όλο και περισσότεροι φορείς και άτομα από διάφορες γωνιές της Πατρίδας μας προσπαθούν να αναβιώσουν και να διατηρήσουν αυτά τα έθιμα.

Το θετικό λοιπόν, που καταγράφεται με ολοένα αυξανόμενους ρυθμούς είναι ότι ως λαός παρουσιάζουμε μία ενδογενή αντίσταση στο δίπολο λαογραφικές παραδόσεις VS ξενόφερτοι τρόποι εορτασμού, σαν μια μη συνειδητοποιημένη αντίδραση στην επαπειλούμενη παγκόσμια ισοπεδωτική εξομοίωση.

Όμως, το πιο σημαντικό που δεν πρέπει να θυμόμαστε μόνο τις μέρες των Χριστουγέννων, αλλά και όλο το χρόνο είναι να αγαπάμε τους συνανθρώπους μας και να βοηθάμε αυτούς που μας έχουν ανάγκη.

Η συντροφικότητα και η αλληλεγγύη είναι αξίες που έχουν ……ξεχαστεί στην σύγχρονη κοινωνία μας και είναι από τα θεμελιώδη στοιχεία πάνω στην οποία χτίστηκαν όλες αυτές οι παραδόσεις.

Καλά Χριστούγεννα σε όλους !!!



ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ
«Γιορτές της Ρωμηοσύνης», Μιχ. Κ. Τσώλης.
«Το Δωδεκάμερο των Χριστουγέννων», Κ. Καραπατάκη.
«Χριστουγεννιάτικα και των γιορτών», Δ. Σ. Λουκάτος.
«Λαογραφικά Σύμμεικτα», Νικ. Γ. Πολίτης
«Ελληνική Λαογραφία», Μιχ. Γ. Μερακλής

Ενα απλο ευχαριστω,
για τις αναλυτικες και τοσο χρησιμες αναφορες σου
....ειναι λιγο ! ! !

Να εισαι καλα,
και καλες γιορτες ! ! !

Άκρως ενδιαφέρουσα η παρουσίαση σου.
Άψογη η σύντμηση των Χριστουγεννιάτικων παραδόσεων μας
Ακόμη και τα γνωστά, βασιλόπιτα, δένδρο "εξηγήθηκαν'...
Διότι κατά τα γνωστά- δεν θα είμαι και ο μόνος- έλα μωρέ και τι έγινε και ποιος να ψάχνει τώρα...
Εντάξει άλλη η ομορφιά να στα δίνουνε στο "πιάτο"...
Ένα μεγάλο Ευχαριστώ και Καλές Εορτές

Γιώργο για άλλη μια φορά να είσαι καλά και ακούραστος να μοιράζεσαι μαζί μας τις γνώσεις σου.
Σε ευχαριστούμε πολύ, μάθαμε πάρα πολλά που δεν ξέραμε, αλλά και για αυτά που ξέραμε μάθαμε τις ρίζες τους.

Γιώργος Χαρά

Γιώργο

Διαβάζοντας την λαογραφία μας, θα παρατηρήσατε και εσείς ότι στις περισσότερες περιοχές της Πατρίδας μας αποτελούσε ή αποτελεί Χριστουγεννιάτικο έθιμο, η χοιροσφαγή και ακολούθως το μαγείρεμα με τον άλφα ή βήτα τρόπο του χοιρινού για Χριστουγεννιάτικο γεύμα.

Επειδή όμως τα τελευταία (...πολλά) χρόνια έχει επικρατήσει η "γαλοπούλα" για το Χριστουγεννιάτικο τραπέζι, με παραξένεψε και ψάχνοντας το λιγάκι το θέμα, ιδού τι βρήκα :

η χριστουγεννιάτικη γαλοπούλα, είναι ένα ξενόφερτο έθιμο που υιοθετήσαμε στη χώρα μας από την Ευρώπη. Η παράδοση αυτή λέγεται ότι έφτασε στην Ευρώπη προερχόμενη από το Μεξικό το 16ο-17ο αιώνα.

Παλαιότερα στην Ευρώπη (...των ευγενών και λοιπών αυλικών) υπήρχε η συνήθεια να μαγειρεύουν μεγάλα πουλιά για το γιορτινό Χριστουγεννιάτικο γεύμα. Προτιμούσαν τους φασιανούς, τις χήνες και τα παγόνια. Όταν όμως δοκίμασαν τη γαλοπούλα, την καθιέρωσαν ως το κατεξοχήν χριστουγεννιάτικο γεύμα.
Σύμφωνα με την παράδοση, η γαλοπούλα απαντάται για πρώτη φορά, ανάμεσα σε τεράστιες φυτείες καλαμποκιού, από τους Ισπανούς κατακτητές που έφτασαν στο Ν. Κόσμο τον 16ο αιώνα.
Πιστεύοντας μάλιστα ότι είχαν ανακαλύψει τις Ινδίες, ονόμασαν αυτό το εντυπωσιακά μεγάλο πουλερικό, «Ινδική όρνιθα», ονομασία που αποτελεί μέχρι σήμερα τον επιστημονικό της όρο.
Το 1526 ο έμπορος William Strickland εισήγαγε από την αμερικανική ήπειρο στην αγορά του Μπρίστολ 6 γαλοπούλες, τις οποίες και πούλησε για 2 πένες την κάθε μία.
Οι Ιησουίτες μοναχοί ήταν εκείνοι που την μετέφεραν στην Γαλλία από την Μ. Βρετανία και ανέλαβαν την εκτροφή της, ώστε γύρω στο 1630 να είναι στη Γαλλία εξαιρετικά δημοφιλής.
Μέχρι τότε η χήνα, η πάπια ακόμα και ο κύκνος αποτελούσαν αγαπημένες γαστριμαργικές επιλογές των Ισπανών, των Άγγλων και των Γάλλων για την ημέρα των Χριστουγέννων. Ωστόσο, το μέγεθος της γαλοπούλας και το εξαιρετικά νόστιμο κρέας της και το ότι αποτελούσε μια πιο πρακτική εναλλακτική από άλλα ζώα, όπως οι αγελάδες (οι οποίες ήταν πιο πολύ χρήσιμες ζωντανές για να παράγουν γάλα) ή τα κοτόπουλα (τα οποία ήταν πιο ακριβά από σήμερα) κατέστησε την γαλοπούλα ως ένα δημοφιλές χριστουγεννιάτικο γεύμα και την έκανε αμέσως ελκυστική και ιδανική για οικογενειακά γεύματα.

Λέγεται μάλιστα ότι ο Ερρίκος ο Η’ ήταν ο πρώτος Βρετανός μονάρχης που εισήγαγε τη γαλοπούλα σαν χριστουγεννιάτικο γεύμα, κάτι που έμεινε σαν παράδοση μέχρι σήμερα και θεωρείται αποκλειστική υπόθεση του αρχηγού της οικογένειας ο τεμαχισμός και το μοίρασμα της σε μερίδες, ιδίως την "Ημέρα των Ευχαριστιών" στην Αμερική, όπου η γαλοπούλα αποτελεί το κυρίως πιάτο.

Και επειδή πίσω από κάθε θρύλο υπάρχει και ....η Ελληνική εκδοχή, μια άλλη άποψη αναφέρει ότι για πρώτη φορά οι γαλοπούλες εμφανίστηκαν στη Μακεδονία και ότι τις διέδωσε ο βασιλιάς Μελέαγρος. Ήταν γιος του Οινέα (βασιλιά της Καλυδώνας, περιοχής της Αιτωλοακαρνανίας κοντά στο σημερινό Ευηνοχώρι) και της Αλθαίας.
Αυτή η «ελληνική» εκδοχή βασίζεται στο γεγονός ότι στη χώρα μας συνήθιζαν πολύ παλιά, τη μέρα των Χριστουγέννων να μαγειρεύουν για το εορταστικό τραπέζι κοτόσουπα. Η κοτόσουπα είναι ένα έθιμο που διατηρείται ακόμα και σήμερα κυρίως σε κάποιες ορεινές περιοχές της Θεσσαλίας και της Ηπείρου.

Αυτά τα ......ολίγα και περίεργα και για τις "γαλοπούλες" !!!

Επ' ευκαιρία των εορταστικών ημερών που έρχονται και σε συνέχεια αυτής της παλαιότερης δημοσίευσης, ....παραθέτω έναν πολύ ενδιαφέροντα και ενημερωτικό σύνδεσμο από το "Κέντρο Έρευνας της Ελληνικής λαογραφίας", της Ακαδημίας Αθηνών :

[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Είναι σημαντικό να γνωρίζ(σ)ουμε και να διατηρούμε τις παραδόσεις μας, σε μια εποχή που μας κατακλύζουν συνεχώς & επιτηδευμένα, ....στοιχεία ξένα προς τον πολιτισμό μας.


Υ.Γ. : Σε όσους αρέσει το διάβασμα, η λαογραφία και οι ξεχασμένες παραδόσεις της Πατρίδας μας, στο χώρο του αναγνωστηρίου του θα βρείτε πολύ πλούσιο αρχειακό, φωτογραφικό & ψηφιακό υλικό (ταινίες και παραδοσιακή δισκογραφία). Δυστυχώς είναι "μη δανειστική βιβλιοθήκη", αλλά μπορείτε επι τόπου να έχετε πρόσβαση σε όποιο βιβλίο ή αρχείο θέλετε.

Βρίσκεται κοντά στον πεζόδρομο της Ερμού, στην οδό Ηπίτου 3, (πίσω από το παλαιό κτίριο του Υπουργείου Παιδείας, δίπλα στο Α' Λύκειο Αθηνών) ...και είναι ανοικτό καθημερινά (εκτός Σαβ. & Κυρ.) 09.00 - 14.00.
 
Είναι ένα ταξίδι στο χρόνο και τους θρύλους, ....όπου σίγουρα θα προκαλέσει αναμνήσεις στους παλαιότερους και θα προσφέρει "ξεχασμένες", αλλά ενδιαφέρουσες γνώσεις στους νεώτερους.

Ταξίδι στο χρόνο και στους θρύλους... Σ`ευχαριστούμε πολύ Γεώργιε.

Ευχαριστούμε για τα ωραία πράγματα που μας μετέφερες...Να είσαι καλά...Και του Χρόνου...