Αϊ Δημήτρη σήμερα, ....λαογραφία & ευχές

από **Georgedim** Τρι 26 Οκτ 2021 - 15:13

Μεγάλη γιορτή η σημερινή και όπως είναι αναμενόμενο ....την ακολουθούν πολλοί μύθοι, δοξασίες και λαογραφικά δρώμενα.

Ας κάνουμε ένα σύντομο ταξίδι στη λαογραφία μας, ....ώστε να τα θυμηθούμε. cheers

Η μεγαλοσύνη της σημερινής μέρας φαίνεται και από το γεγονός ότι έχει δώσει στο μήνα Οκτώβριο την προσωνυμία «Αϊ-Δημητριάτης» ή «Αϊ-Δημήτρης».

Ο συγκεκριμένος Άγιος έχει ακόμη ένα ιδιαίτερο λαογραφικό χαρακτηριστικό. Στη αντίληψη των γεωργών μας είναι βαθειά συνδεδεμένος με την σπορά και την αγροτική συγκομιδή.

Καθόλου τυχαίο γεγονός, αν αναλογιστούμε ότι από πολύ παλιά, στα χρόνια της αρχαιοελληνικής μας μυθολογίας, η θεά Δήμητρα ήταν η προστάτιδα θεά των γεωργικών εργασιών, της γονιμότητας και του γάμου και "Δημήτριος" σημαίνει ο αφιερωμένος στη Δήμητρα.

Η επικρατέστερη ετυμολογική άποψη θεωρεί πως ότι η λέξη «Δήμητρα» («Δημήτηρ» στα Αττικά, «Δαμάτηρ» στα Δωρικά), είναι σύνθετη και σημαίνει τη «Μητέρα γη», αφού προέρχεται από τη λέξη «Μήτηρ» («Μάτηρ» στα Δωρικά) και τη λέξη «Δα» που αντιστοιχεί στην Αττική λέξη «Γη».

Στη λαογραφία μας θεωρείται πως ο Άγιος Δημήτριος και ο Άγιος Γεώργιος είναι "δίδυμοι" Άγιοι, μιας και ο ο Αϊ Δημήτρης φέρνει το χειμώνα και το κρύο, ενώ κατ’ αντιστοιχίαν ο Αϊ Γιώργης φέρνει το καλοκαίρι και τη ζέστη.

Τη νύχτα πριν την γιορτή του Αγίου Δημητρίου υπήρχε η πεποίθηση πως ο ουρανός ανοίγει, ο Άγιος τινάζει τα άσπρα του γένια και από εκεί πέφτει το πρώτο χιόνι του χειμώνα.

Έως και τα μέσα του προηγούμενου αιώνα, οι νομάδες ποιμένες της Ελληνικής υπαίθρου, όπως οι Βλάχοι και οι Σαρακατσάνοι, όριζαν τις εποχικές μετακινήσεις των ποιμνίων τους το φθινόπωρο και την άνοιξη από και προς τα χειμαδιά και τα λιβάδια, με βάση τις γιορτές του Αγίου Δημητρίου και του Αγίου Γεωργίου αντίστοιχα.

«Καλοκαιράκι του Αϊ Δημήτρη» ο λαός μας ονόμαζε τις λίγες μέρες κοντά στη γιορτή του Αγίου, όπου ο καιρός ήταν σαν καλοκαιρινός.
Αυτή η καλοκαιρία ήταν απαραίτητη για το όργωμα και την σπορά, ενώ συμβολική εγγύηση αυτών των ημερών αποτελούν τα γνωστά μας χρυσάνθεμα ή όπως αλλιώς λέγονται «αγιοδημητριάτικα».

Μια Κυπριακή παράδοση λέει για τα χρυσάνθεμα:
«ο Οκτώβρης περιπλανιόταν στη γη και μοιρολογούσε για τα χαμένα λουλούδια και για τα φύλλα των δέντρων που πέφτανε στη γη, καθώς και για τις ζεστές ημέρες που χάνονταν και για τα σύννεφα που μαζεύονταν στον ουρανό.
Τα χρυσάνθεμα τότε παρακάλεσαν τον Θεό να κάμει καλωσύνες γι’ αυτά και να τ’ αφήσει ν’ ανθίζουν όλον τον Οκτώβρη.
Τ’ άκουσε ο Θεός και έτσι τ’ άφησε κοντά του»,
γι’ αυτό και στην Κύπρο τα λένε "Οκτωβρούδες".

Στα σπίτια οι νοικοκυρές μάζευαν τα θερινά και έβγαζαν τα χειμωνιάτικα βαριά τους ενδύματα και στρωσίδια, ....συνήθεια που υπάρχει μέχρι σήμερα.
Στα νησιά συνήθιζαν τις μέρες αυτές να καλούν στα σπίτια τους τον παπά να τους ευλογήσει τα βαρέλια με τα κρασιά, όπου βεβαίως ο ιερέας γινόταν και ο πρώτος δοκιμαστής - εκτιμητής του κρασιού τους.

Στην Κρήτη των αρχών του 20^ου αιώνα, ο Άγιος Δημήτριος ήταν ο προστάτης Άγιος των Βαρελάδων.
Η συντεχνία των βαρελάδων ήταν πανίσχυρη, αφού η καλλιέργεια των αμπελιών, ήταν από τους κύριους κλάδους της αγροτικής οικονομίας του νησιού.

Γύρω από το ναό του λοιπόν στην παλιά πόλη του Ηρακλείου, υπήρχαν τα βαρελάδικα της πόλης. Το τελευταίο βαρελάδικο, σύμφωνα με την σύγχρονη λαογραφία έκλεισε το 1995.
Στις 26 Οκτωβρίου, οι δουλειές στους αμπελώνες είχαν τελειώσει και το νέο κρασί είχε μπει στα βαρέλια και έτσι ο Άγιος Δημήτριος έγινε ο προστάτης τους.

Τη μέρα της γιορτής του Αγίου λοιπόν, πήγαιναν το λάβαρό τους και την εικόνα του Αγίου Δημητρίου στην εκκλησία και εκ περιτροπής κάποιος από αυτούς έπαιρνε την εικόνα στο σπίτι του, ώστε να φιλοξενήσει το ιερό σύμβολο για ένα χρόνο.
Αποτελούσε μεγάλη τιμή για τον τυχερό, ο οποίος βεβαίως αναλάμβανε τα τραπεζώματα στους υπόλοιπους και ασφαλώς την πρώτη δοκιμή του νέου κρασιού.

Κάτι αντίστοιχο διαβάζουμε και για την Αθήνα του 1953, στο βιβλίο του λαογράφου μας Δ. Λουκάτου «Σύγχρονη λαογραφία» :
«...Το βραδάκι απόψε (Αϊ Δημήτρη), οι μύστες θα συγκεντρωθούν νωρίς στην ταβερνούλα και θα περιμένουν το σύνθημα. Κάποια στιγμή ο ταβερνιάρης θα ξεκινήσει από το τεζάκι του και παίρνοντας ένα καθαρό κρασοπότηρο, θα πάει ως το απόμερο τραπεζάκι, που κάθονται και περιμένουν. Από εκεί, όλοι μαζί, θα τραβήξουν κατά το βαρέλι, που θα ανοιχτεί πρώτο.
Ο ταβερνιάρης θα κάνει τον Σταυρό του, θα χτυπήσει ελαφρά την κάνουλα, για να φύγουν τα "κουνούπια" (σ.σ. = ανατάραξη υγρού πόσιμου στοιχείου για την αποφυγή κακοποιών δαιμονικών φαινομένων), κι έπειτα θα την γυρίσει λέγοντας : Στ’ όνομα του Θεού!...»

Στην ανατολική Μικρά Ασία και συγκεκριμένα στην Καππαδοκία, υπήρχε η λαογραφική άποψη πως τα άλογα του του Αϊ-Δημήτρη, του Αϊ-Γιώργη, των Αγίων Θεοδώρων και του Αγίου Μηνά, τρέχουν στον ουρανό τον χειμώνα και ότι είναι αυτά που προκαλούν τις βροντές και τις αστραπές με τα πέταλα τους.

Βλέπετε στην Ορθόδοξη παράδοση μας κάποιοι Άγιοι, όπως ό Άγιος Δημήτριος, έχουν μια πιο ιδιαίτερη σχέση και αγάπη από τους πιστούς, που εκτείνεται πέρα από τα όρια του δόγματος και της θρησκείας, πράγμα που τους καθιστά περισσότερο οικείους και πιο οικουμενικούς.

Στην ακριτική μας Θράκη υπήρχε το έθιμο της «Τζαμάλας».
Η λέξη είναι αραβική και σημαίνει την καμήλα, η οποία αποτελούσε την προσωποποίηση της γονιμοποιητικής διαδικασίας της φύσης.

Το έθιμο αυτό ήταν ένα γονιμοποιητικό δρώμενο της σποράς των αγρών, που συνηθίζονταν να γίνεται παραμονή ή ανήμερα του Αγ. Δημητρίου.

Ένας ξύλινος σκελετός καμήλας καλυμμένος με πανιά και προβιές, τον οποίον κρατούσαν 4 άντρες, περιφέρονταν σπίτι-σπίτι στα χωριά της Θράκης από τον «Τζαμαλιάρη».

Πάνω στη τζαμάλα κάθονταν ένα ομοίωμα παιδιού με κουδούνια στη μέση του. Όσοι ακολουθούσαν την τζαμάλα είχαν στεφάνια κληματαριών στα κεφάλια τους και κρατούσαν λαγήνια και κουβάδες.
Έξω από κάθε σπίτι φώναζαν : «Ε! κυρά! Καλή χρονιά, καλό μπερεκέτι (=σοδειά) και πολύχρονη…».

Από την περιφορά της τζαμάλας μαζεύονταν το «Δίκιο», δηλαδή το σιτάρι που έδιναν οι νοικοκυραίοι. Το σιτάρι αυτό το πουλούσαν και με τα χρήματα που μαζεύονταν έστηναν γλέντι στην πλατεία του χωριού για όλους, με χορό, τραγούδια και ευχές για καλή σοδειά.
Τα χρόνια εκείνα δεν ήταν απλά μια πολιτιστική εκδήλωση, αλλά κάτι που τηρούσαν στα χωριά με θρησκευτική ευλάβεια.

Κατά μια άλλη παράδοση, οι ψυχές την ημέρα της γιορτής του Αγίου επιστρέφουν στους τάφους τους, γι’ αυτό και το Σάββατο πριν από τη γιορτή του Αγίου έχει καθιερωθεί σε κάποια μέρη της πατρίδας μας ως Ψυχοσάββατο.

Αν και η Ορθόδοξη εκκλησία μας έχει καθορίσει δύο ψυχοσάββατα, το ένα πριν από την Κυριακή της Απόκρεω και το άλλο πριν από την Κυριακή της Πεντηκοστής, στη Μακεδονία και την Θράκη υπήρχε ένα ακόμη ψυχοσάββατο. Αυτό του Σαββάτου, πριν από την εορτή του Αγίου Δημητρίου.

Για την Ήπειρο, αναφέρεται στην λαογραφία μας, πως η εορτή του Αγίου Δημητρίου είχε ιδιαίτερη σημασία στη μάζωξη γύρω από το γιορτινό τραπέζι όλης της οικογένειας, αφού τις ημέρες εκείνες συνέβαινε ο παραδοσιακός γυρισμός των μαστόρων στις οικογενειακές εστίες, προκειμένου να ξεχειμωνιάσουν και να επιστρέψουν στις εργασίες τους με την έλευση της άνοιξης.

Και θα κλείσουμε αυτό το ταξίδι μας στη λαογραφία, ....με την αγαπημένη μου Θεσσαλονίκη, cheers

όπου ο Άγιος Δημήτριος είναι ο πολιούχος και προστάτης της.

Στις 26 Οκτωβρίου 1912 εισήλθε νικηφόρα στη πόλη ο Ελληνικός στρατός, αποκαθιστώντας την ελευθερία της από τους Οθωμανούς κατακτητές της, προσαρτώντας την στο σύγχρονο Ελληνικό κράτος.

Όμως η προστασία της πόλης από τον πολιούχο της Άγιο Δημήτριο, έχει πολύ βαθύτερες ρίζες και ξεκινά στα χρόνια του Βυζαντίου.

Κατά τη διάρκεια λοιπόν της πολιορκίας της βυζαντινής Θεσσαλονίκης, τον Οκτώβριο του 1207 από τους Βούλγαρους, ο ηγεμόνας των Βουλγάρων Ιωαννίτζης (γνωστός ως Καλογιάν ή Καλογιάννης ο Ρωμαιοκτόνος), πέθανε αιφνιδίως ανήμερα του Αγίου Δημητρίου, με τις συνθήκες του θανάτου του να αποδίδονται σε θαύμα του Αγίου και τους Βούλγαρους να εγκαταλείπουν την πολιορκία και να αποχωρούν άπρακτοι.

Ένα ακόμη σχετικά άγνωστο στοιχείο για την Θεσσαλονίκη, είναι πως τα βυζαντινά χρόνια γίνονταν αυτές τις μέρες στην πόλη τα «Δημήτρια».
Μια μεγάλη θρησκευτική αλλά παράλληλα κοσμική και εμπορική σύναξη, με επισκέπτες από όλα τα Βαλκάνια, όπου θα μπορούσαμε κάλλιστα να την θεωρήσουμε σαν τον πρόδρομο της σημερινής, γνωστής μας Διεθνούς Έκθεσης Θεσσαλονίκης.

Σήμερα ο σύγχρονος, παγκοσμιοποιημένος τρόπος ζωής μας, με τις επιφανειακές ανθρώπινες σχέσεις που έχει εισαγάγει, Sad

....άλλαξε άρδην τις συνήθειες μας και ....έχει οδηγήσει πολλά από τα ήθη και έθιμα μας ...στην λήθη, ...την άγνοια, ...την υποτίμηση ίσως και τη ...λοιδορία σε όσους τα υπερασπίζονται. Sad

Να με συγχωράτε αν σας ζαλίζω με την πολυλογία (...πολυγραφία) μου, Embarassed

....αλλά για όλους αυτούς τους λόγους που πρέπει να αποφύγουμε, επιμένω να μας τα θυμίζω.
Το οφείλουμε στα παιδιά μας, στις γενιές που μας ακολουθούν.

Οι «Παραδόσεις» αποτελούν τις ξεχασμένες ρίζες μας, την βάση του λαϊκού πολιτισμού μας, την ταυτότητα των προγόνων και την δική μας.

Μέσα σε αυτά τα «Ήθη & Έθιμα» .....κρύβονται και υπάρχουν .....όλα αυτά τα στοιχεία, για τα οποία καμαρώνουμε εμείς σήμερα.

Χρόνια Πολλά και Καλά σε όλες και όλους τους εορτάζοντες !!!

Χρόνια Πολλά στη Θεσσαλονίκη μας !!!

από diamantino Τετ 27 Οκτ 2021 - 19:34

Γιώργη....η Δομή είσαι ;
Ευχαριστούμε για τις πολύτιμες γνώσεις που μας μεταφέρεις.

Welcome to the forum www.taxidiarides.gr

Αϊ Δημήτρη σήμερα, ....λαογραφία & ευχές

Αϊ Δημήτρη σήμερα, ....λαογραφία & ευχές

Απ: Αϊ Δημήτρη σήμερα, ....λαογραφία & ευχές