Αναστενάρια.

Πλησιάζει η ημέρα του χορού των αναστενάρηδων, κάτι που προκαλεί θαυμασμό και έκπληξη. Αφού ενημερωθήκαμε σχετικά με τις απόψεις και τα ντοκουμέντα για το άναμμα του αγίου φωτός, καθώς και μιας εκπομπής της ΕΤ3 του πιο ενδιαφέροντος καναλιού, για μένα, της Ελληνικής τηλεόρασης και ως ταξιδιάρης, θα ήθελα μια φορά να παρευρεθώ σε αυτή την τελετή όμως οικογενειακές υποχρεώσεις δεν μου το επιτρέπουν ακόμη. Έχει παρακολουθήσει τη διαδικασία κάποιος συνάδελφος;
Το ίδιο γεγονός συμβαίνει και στη Βουλγαρία σ`ένα χωριό κοντά στη Βίτοσα, σε ένα αλώνι και κρατώντας στα χέρια τους μια Ελληνική εικόνα των αγίων Κωνσταντίνου και Ελένης περπατούν κι`αυτοί σ`αναμμένα κάρβουνα.

Κώστα έτυχε να παρακολουθώ και εγώ αυτή την εκπομπή.
Είναι απο τα ανεξήγητα φαινόμενα.......

caminador έγραψε:μιας εκπομπής της ΕΤ3 του πιο ενδιαφέροντος καναλιού, για μένα, της Ελληνικής τηλεόρασης

Συμφωνώ.


[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.] έχει πληροφορίες για το έθιμο.

Κώστα πολύ ενδιαφέρον και επίκαιρο το θέμα που άνοιξες, αλλά και με .....πολλές προσεγγίσεις !!!

Ας ρίξουμε μια πιο ....ερευνητική ματιά :

Στο σύντομο δοκίμιο του λαογράφου-ερευνητή Α. Χουρμουζιάδη : "Περί των Αναστεναρίων και άλλων τινών παραδόξων εθίμων και προλήψεων", δίνεται μια πολύ αναλυτική περιγραφή αυτού του εθίμου.

Το έθιμο αυτό λοιπόν, ξεκίνησε από τα χωριά Κωστί (ή Κωστή) και Μπροντίβο της ανατολικής Ρωμυλίας (σημερινής Βουλγαρίας), που υπήρξε το μεγαλύτερο κέντρο των Αναστενάρηδων. Τα χωριά αυτά βρίσκονται Ν.Α. της σημερινής πόλεως Burgas (Πύργος), στα παράλια του Εύξεινου Πόντου.

[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Σύμφωνα με τη χριστιανική παράδοση, οι Αναστενάρηδες πανηγυρίζουν για να γιορτάσουν την ανάμνηση της διάσωσης των εικόνων των Αγίων Κωνσταντίνου & Ελένης από πυρκαγιά που ξέσπασε το 1250 στον ομώνυμο ναό. Η πυροβασία που ακολουθεί αποτελεί το αποκορύφωμα των εκδηλώσεων.

Οι περισσότεροι ερευνητές πάντως υποστηρίζουν ότι, η τελετουργία των Αναστεναριών, είναι επιβίωση Διονυσιακού εθίμου, με προχριστιανικές καταβολές.

Η αείμνηστη λαογράφος Κατερίνα Κακούρη, που είχε ασχοληθεί εκτεταμένα με τη μελέτη των εθίμων και των μαγικο-θρησκευτικών εκδηλώσεων λατρείας στην ελληνική παράδοση, λέει ότι "οι Θράκες «Βάκχοι-χριστιανοί» διατηρούν ακόμη την πανάρχαια ιερή βακχεία. Όμως είναι αμφίβολο αν θα κατορθώσουν να διατηρήσουν για πολύ ακόμα αυτήν την προγονική κληρονομιά στα προηγμένα χωριά της νέας Μακεδονικής πατρίδας τους".

Μετά τον βίαιο εκπατρισμό λοιπόν, των Κωστιανών το 1914 και την ανταλλαγή πληθυσμών που ακολούθησε, το έθιμο μεταφέρθηκε εκεί, όπου εγκαταστάθηκαν οι κάτοικοί τους, στη Μακεδονία, και συγκεκριμένα στο Λαγκαδά του ν. Θεσσαλονίκης, στην Αγία Ελένη και στην Κερκίνη του ν. Σερρών, στη Μελίκη του ν. Ημαθίας και στη Μαυρολεύκη του ν. Δράμας. Με την εγκατάσταση των Κωστιανών στις νέες τους οικίες, το έθιμο αυτό για πολλά χρόνια χάνεται και δεν υπάρχουν αναφορές.
Οι Αναστενάρηδες, φοβούμενοι τις αντιδράσεις των νέων συγκατοίκων τους, δεν έδιναν δημοσιότητα στο έθιμο, το οποίο ξαναναβιώνει για πρώτη φορά δημοσίως, το 1943.

[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Ένας άλλος λαογράφος, ο Λεωνίδας Δρανδάκης, αναφέρει ότι όταν οι Αναστενάρηδες εγκαταστάθηκαν στα νέα μέρη, δεν ομολογούσαν την ιδιότυπη λατρεία τους για πολλά χρόνια και γι’ αυτό οι συγκεντρώσεις στο «Κονάκι» (το κλειστό ιερό όπου φυλάσσονταν τα ιερά λατρευτικά τους αντικείμενα ολόκληρο το χρόνο), γίνονταν κρυφά, οι «Αγερμοί» (οι έρανοι δηλαδή) γίνονταν τη νύχτα από σπίτι σε σπίτι και η πυροβασία γινόταν μυστικά στο κονάκι σε πολύ κλειστό «αναστενάρικο κύκλο».

Σήμερα οι εκδηλώσεις διαρκούν τρεις ημέρες με αποκορύφωμα της 21η Μαΐου, τη ζωοθυσία ( το «κουρμπάνι» (σφαγείο)) το πρωί, τη θεία λειτουργία και τη πυροβασία το βράδυ της ίδιας ημέρας.
Το άναμμα της ιεράς πυράς το αναλαμβάνουν «μύστες» που έχουν αυτό το προνόμιο κληρονομικά.

Η πυροβασία της τελευταίας ημέρας, στις 23 Μαΐου, γίνεται σε στενότερο κύκλο συν-εορταστών.

Το πρωί της 23ης Μαΐου ομάδα Αναστενάρηδων, κρατώντας τις εικόνες κάνει «αγερμούς» (εράνους) στα σπίτια των Αναστενάρηδων. Οι νοικοκύρηδες τους κερνούν σταφίδα και κρασί. Μετά γίνεται η “ιερή συνεστίαση” στο σπίτι του Αρχιαναστενάρη. Οι μύστες κάθονται στο στρωσίδι κι αφού απλώσουν το «αμανέτι» (δηλαδή ένα μακρύ μαντήλι) τρώνε τους καρπούς της γης και του μόχθου τους, δηλαδή φασόλια, κρεμμύδια, ξυνόμηλα και ψωμί.

Ακολουθεί η φάση της αποτροπής του κακού, που γίνεται με το «ζώσιμο του σταυροδρομιού» με κυκλικό χορό. Το «ζώσιμο» είναι γνωστή μυστικιστική ιεροπραξία από την Αρχαιότητα.

Μετά το «ζώσιμο του σταυροδρομιού», ξεκινά η τελευταία και κορυφαία πυροβασία. Στο τέλος χορεύουν τον τελευταίο ομαδικό χορό, τραγουδώντας κατανυκτικά τον «Μικροκωνσταντίνο», θρακική παραλλαγή του ακριτικού έπους.

Για την ερμηνεία αυτού του φαινομένου έχουν ειπωθεί και εκφραστεί πολλές ερμηνείες & θεωρίες. Η καθεμία έχει τη δική της προσέγγιση και λογική για το θέμα.

Η θρησκευτική προσέγγιση συνδέει το γεγονός με το «φαινόμενο της Ακαϊας», που έχει περιγραφή στη τελετή αφής του Αγ. Φωτός, στα Ιεροσόλυμα, όπου για αρκετό διάστημα μετά το άναμμα των λαμπάδων των πιστών από τη λαμπάδα του Πατριάρχη, μπορούν να περνούν τα χέρια τους από τη φλόγα χωρίς να καίγονται,

Tο φαινόμενο της ακαϊας, λοιπόν, αποδίδεται από τους παραψυχολόγους στην έντονη ηλεκτρομαγνητική ακτινοβολία του πυροβάτη απ' όλο του το σώμα και κυρίως από τα πόδια, η οποία τον περιβάλλει σαν μονωτική ασπίδα. Η ακτινοβολία αυτή, ή "αύρα", προετοιμάζεται με αυτοσυγκέντρωση και υποβολή από τους αναστενάρηδες, που τους οδηγεί σιγά σιγά στην αισθητηριακή απάθεια.

Οι φυσικοί του Πανεπιστημίου της Καλιφόρνιας έχουν δώσει τη δική τους πιο σύγχρονη εξήγηση για τα Αναστενάρια. Σύμφωνα με αυτήν την ερμηνεία τα κάρβουνα, που χρησιμοποιούνται για την πυροβασία, έχουν μεν πολύ αυξημένη θερμοκρασία, αλλά είναι κακοί αγωγοί της θερμότητας.
Παρομοιάζουν το φαινόμενο αυτό με εκείνο του γλυκίσματος, που ψήνεται στο φούρνο. «Μέσα στο φούρνο το γλύκισμα, το ταψί και ο αέρας έχουν την ίδια θερμοκρασιά των 350 βαθμών Φαρενάϊτ. Ο ψήστης, όμως, μπορεί να ακουμπήσει το γυμνό του χέρι μόνο στο γλύκισμα για να δει αν έχει ψηθεί, αλλά δεν μπορεί να ακουμπήσει το ταψί για χρόνο μεγαλύτερο του ενός δευτερολέπτου χωρίς να καεί».

Στη φυσική εξήγηση, ακόμη, της ακαϊας μπορεί να συμβάλει το φαινόμενο του "Leyden-Frost".
Σύμφωνα μ' αυτό, αν τοποθετήσουμε σταγόνα νερού πάνω σε πυρακτωμένη μεταλλική επιφάνεια, πχ. στο μάτι ηλεκτρικής κουζίνας, θα διαπιστώσουμε πως η σταγόνα ούτε θα βράσει, ούτε θα εξατμισθεί, αλλά θα αιωρείται και θα κινείται χωρίς να αγγίζει το πυρακτωμένο μέταλλο, χάρις σε ένα στρώμα ατμού, που σχηματίζει η θερμότητα που εκλύεται. Όταν η θερμότητα ελαττωθεί σε σημείο που να μην σχηματίζει στρώμα ατμού, τότε η σταγόνα αγγίζει το μέταλλο και βράζει.
Η άφθονη εφίδρωση των αναστενάρηδων έχει επίσης χρησιμοποιηθεί ως εξήγηση στο φαινόμενο αυτό.

Πέρα από τη μεταφυσική προσέγγισή του φαινομένου, υπάρχει και η βιολογική και ψυχιατρική προσέγγιση του. Τα γεγονότα ότι:
α) σε καταστάσεις ομαδικής υστερίας, όπως είναι και τα αναστενάρια, έχει παρατηρηθεί ψυχιατρικά, σε αρκετές περιπτώσεις, πρόσκαιρη λειτουργική αναλγησία με απώλεια του πόνου,
β) είναι αδύνατη η πυροστασία (ακινησία μέσα στη φωτιά),
γ) οι αναστενάρηδες εισέρχονται και εξέρχονται γρήγορα (ταχυποδία) από τη φωτιά και ότι
δ) έχουν σκληρά πέλματα,
αποτελούν πιο απτές ερμηνείες.

Η άποψη των Αναστενάρηδων όμως, για το θέμα είναι διαφορετική. Πιστεύουν πως η αιτία που δεν καίγονται είναι η μεγάλη τους πίστη, που επομένως εκτιμάται απ' τον Θεό, και ότι η κάθαρση και η λύτρωση τους επιτυγχάνεται μέσα από την πυροβασία.
Και μια λεπτομέρεια : Οι αναστενάρηδες, πριν τολμήσουν το χορό της φωτιάς, ευλογούνται, αγιάζονται και εξομολογούνται από τον αρχιπροεστό της ομάδας και όχι από ορθόδοξο ιερέα.
Η στάση τους αυτή δηλώνει την συναίσθηση της "καθαρότητας" απέναντι στους άλλους, που είχαν και οι αιρετικοί Βογόμιλοι κατά τον 10ο αιώνα.

Η πληθώρα όλων αυτών των ερμηνειών αποδεικνύει περίτρανα την ανθρώπινη αδυναμία, εξηγήσεως πολλών υπαρκτών φαινομένων.

Και μερικές πληροφορίες από το τουριστικό site του ν. Σερρών :

[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Τι καλύτερη ενημέρωση απο αυτή του Γιώργου "georgedim".
Γιώργο για άλλη μια φορά σε ευχαριστούμε πολύ

Πολύ ενδιαφέρον έθιμο, ή μάλλον πολύ ενδιαφέρον ψυχοσωματικό φαινόμενο, που όντως έχει αρχαίες ρίζες.
Είναι άραγε τυχαίο το ότι η φυλή που τελετουργεί πάνω στη θράκα είναι οι... Θράκες;[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτή την εικόνα.]

Κώστα πολύ ενδιαφέρον έθιμο
Γιώργο για άλλη μια φορά σε ευχαριστούμε πολύ

Aigagros έγραψε:
.....Είναι άραγε τυχαίο το ότι η φυλή που τελετουργεί πάνω στη θράκα είναι οι... Θράκες;[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτή την εικόνα.]

Γιώργο πολύ έξυπνο το ....λογοπαίγνιο .

Σύμφωνα με το λεξικό του Μπαμπινιώτη :
- θράκα (λέξη χωρίς πληθυντικό) = σωρός από αναμμένα κάρβουνα και στάχτη, καρβουνιά
Ετυμολογικά προέρχεται από τη λέξη : αθράκα < ανθράκιον< μαγκάλι, παράγωγα της αρχαίας Ελληνικής λέξης : Άνθραξ η οποία με τη σειρά της είναι σύνθετη λέξη από τις ανά+θέρ-ω**+άγω (μελλ. άξ-ω) = αναθέραξ > άνθραξ με αποβολή των α και ε, διότι άγει ξανά την θερμότητα, αφού πρίν θερμάνθηκε για να προκύψει από τα ξύλα (Βασδέκης Σ. - Ετυμολογικό λεξικό της Ελληνικής Γλώσσας)

**θέρω (αρχ. λέξη) = θερμαίνω, ζεσταίνω, εξ ου και θέρος = καλοκαίρι

Για την καταγωγή των Θρακών :
[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Γιώργηδες σας ευχαριστώ πολύ,georgedim είσαι αναλυτικότατος, ομολογώ ότι η ανάρτησή μου ήταν πρόκληση και πρόσκληση στις ικανότητές σου σ`ευχαριστώ πολύ για το χρόνο που μας διέθεσες, κάποια στιγμή όταν ελευθερωθώ θα παρευρεθώ στη διαδικασία, στέκομαι στους Βάκχους-χριστιανούς!

caminador έγραψε:
....... ομολογώ ότι η ανάρτησή μου ήταν πρόκληση και πρόσκληση ......

&

Γιώργο, σε ευχαριστώ πολύ για τους συνδέσμους.
Ελπίζω οι σχετικές μελέτες να μείνουν στην επιφάνεια και μετά τα χρόνια του Πουλιανού, γιατί δέχεται μεγάλο πόλεμο και τα ευρύματα της Ανθρωπολογικής Εταιρείας Ελλάδος κρατούνται στα κιβώτια...

Η επιστημονική προσέγγιση σε συνδυασμό με την έκσταση εξηγούν το φαινόμενο επαρκώς. Οσοι βολεύονται με θεωρίες τύπου "θαύματος" ας έχουν υπ΄όψιν ότι η επίσημη τοποθέτηση της εκκλησίας είναι ότι πρόκειται περί παγανιστικών ειδωλολατρικών εορτών ασχέτως αν οι αναστενάρηδες κρατούν κατά την πυροβασία εικόνες του Αγίου Κωνσταντίνου. Απλώς η εκκλησία τα τελευταία χρόνια κάνει ότι δεν βλέπει γιατί οι γιορτές είναι δημοφιλείς και δεν θέλει να έρθει σε αντίθεση με το τοπικό στοιχείο και τον τουρισμό και επειδή υπάρχει και το στοιχείο του Αγίου Κωνσταντίνου...
Μεταφέρω από αντι-αιρετικό φυλλάδιο της εκκλησίας:
"Οι μύστες της οργιαστικής αυτής λατρείας, άνδρες και γυναίκες, εκκλησιάζονται συνήθως μόνο την ημέρα των Φώτων, αν και λογίζονται ως ορθόδοξοι χριστιανοί, ενώ έχουν δικό τους αυτοκέφαλο θρησκευτικά σύνδεσμο και ιδιαίτερες κωδωνοφόρες εικόνες των αγίων, που τους παριστάνουν να χορεύουν. Τη λατρεία τους τελούν σε ιδιωτικά ιερά, τα "κονάκια", ή στα "Αγιάσματα", στο δάσος. Η ομάδα έχει δώδεκα μέλη με έναν ιεράρχη, τον Αρχιαναστενάρη, που εκτελεί και χρέη εξορκιστή, θεραπευτή, βροχοποιού και μάντη. Είναι και εξομολόγος στους μελλόνυμφους και τους ευλογεί. Τα δρώμενά τους τελούν για οκτώ ημέρες ή ορισμένοι και για όλο το μήνα Μάϊο. Βασικό πνευματιστικό στοιχείο παραμένει το γεγονός πως, όσοι παρακολουθούν τους οιστρόπληκτους, συχνά παθαίνουν εκστατικές κρίσεις και σύμφωνα με τον Χουρμουζιάδη (σε ελεύθερη απόδοση) "τρέμοντας και αφρίζοντας, αγριεύοντας το βλέμμα τους και καταλαμβανόμενοι από σπασμούς, λιποθυμούν…. Οι παρευρισκόμενοι κρατώντας λαμπάδα τους θυμιάζουν, ενώ μετά από λίγο, αναπηδώντας με ορμή, ασπάζονται την εικόνα του αγίου και πηδώντας και χορεύοντας με μανία τρέχουν έξαλλοι στα δάση, μέχρις ότου δια του χορού η έκσταση κατασιγάσει".
Οι ρίζες του εθίμου είναι ειδωλολατρικές. Αποτελεί συνονθύλευμα αρχαιοελληνικών, διονυσιακών, αιρετικών και χριστιανικών στοιχείων. Τα ειδωλολατρικά γεγονότα που το απαρτίζουν είναι η κατάποση ωμού κρέατος από την ομήγυρι, που συμβολίζει τις θυσίες ταύρων προς τιμήν του θεού Διονύσου, η χρήση οίνου και η εκστατική κατάσταση που πέφτουν οι οπαδοί του, η επιβλητική μουσική, που διεγείρει τις ενθουσιαστικές στιγμές του εγχειρήματος, και η πυροβασία, την οποία εκτελούν μιμούμενοι την αρχαία είσοδο στην φωτιά προς τιμήν της θεάς Αρτέμιδος. Τα προκαταρκτικά θυμίζουν θυσία τελετουργικής μαγείας προς το επικαλούμενον πνεύμα.
Ο Στράβωνας (12, 537) και ο νεοπλατωνικός Ιάμβλιχος βεβαιώνουν την απάθεια των ιερέων της Αρτέμιδας στην Περασιά της Καππαδοκίας, όταν βάδιζαν με γυμνά πόδια πάνω σε ανθρακιά. Επακόλουθο των διαμεσικών αυτών εκδηλώσεων των αναστεναρίων είναι οι μαντείες και η ένωση με τον ψευδο-Θεό. Τα δύο αυτά γνωρίσματα είναι κοινά με τον διονυσιακό μυστικισμό. Στη Θράκη, εξάλλου, που ήταν η κοιτίδα των Διονυσιακών μυστηρίων, κυριαρχούσε η πυροβασία.
Εκεί μεταφέρθηκαν οι Παυλικιανοί από τον Ιωάννη Τσιμισκή γιατί με τη συνεργασία των Αράβων προξενούσαν μεγάλες καταστροφές στο Βυζάντιο. Οι Παυλικιανοί, που είχαν ήδη παρμένο από το Ζωροαστρισμό και τους Πέρσες το έθιμο της πυροβασίας στις συνάξεις τους, συνάντησαν ανάλογες πρακτικές στη Θράκη, τις οποίες και διατήρησαν. Στις Βάκχες του Ευριπίδη (300-301) διασώζεται πως "οταν γαρ ο θεος ες το σωμ' ελθη πολυς, λεγειν το μελλον τους μεμηνοτας ποιει". Πυροβασίες γινόντουσαν ακόμη στους Δελφούς, στην Υάμπολη της Φωκίδας, στα Δαίδαλα της Βοιωτίας, στην Ταρσό της Κιλικίας, στην Καλυδωνία, στην Ιεράπολη της Συρίας, στα Καστάβαλα της Καππαδοκίας κλπ.
C

Παίρνοντας αφορμή από τη τοποθέτηση της Σίσσυς (....επίτηδες δεν επεκτάθηκα σε θέματα ....θρησκευτικά, αλλά παρέμεινα στο γεγονός αυτό καθ' εαυτό) αναφέροντας απλώς ότι :

"Οι περισσότεροι ερευνητές πάντως υποστηρίζουν ότι, η τελετουργία των Αναστεναριών, είναι επιβίωση Διονυσιακού εθίμου, με προχριστιανικές καταβολές."

την αναφορά της λαογράφου Κ. Κακούρη για "Βάκχους-χριστιανούς" και έκλεισα με την άποψη των Αναστενάρηδων για το φαινόμενο, που παραπέμπει στους "αιρετικούς Βογόμιλους του 10ου αιώνα"

παραθέτω παρακάτω μερικούς συνδέσμους (....για όσους αρέσει το διάβασμα και το ....ψάξιμο), που δίνουν περισσότερες πληροφορίες και λεπτομέρειες ....στη θρησκευτική προέκταση του θέματος καθώς και για τις αναφερόμενες αιρέσεις, ....με απόψεις ένθεν κακείθεν (....τα συμπεράσματα μας, αφορούν το καθένα μας προσωπικά):

[Πρέπει να είστε εγγεγραμμένοι και συνδεδεμένοι για να δείτε αυτόν το σύνδεσμο.]

Καλό διάβασμα !!!